Bài làm 1
Hồ Xuân Hương cái tên quen thuộc, để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng những người yêu thơ văn dân tộc. Và bài thơ Bánh trôi nước của nữ thi sĩ chính là bài thơ có lẽ được nhiều người biết đến nhất, đây cũng chính là bài được đánh giá là xuất sắc và hay nhất của nữ thi sĩ. Không chỉ nội dung và cả nghệ thuật của bài thơ cũng vô cùng tài tình và ý nghĩa.
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Mà em vẫn giữ tấm lòng son
Hồ Xuân Hương chính là một nhà thơ với phong cách ngôn nhưng lại vô cùng thật, thơ của bà hầu hết là nói về những bất và số phận lênh đênh của người phụ nữ tài sắc nhưng phận bạc. câu thơ đầu tiên chính là hình ảnh của người phụ nữ qua hình ảnh của chiếc bánh trôi nước “vừa trắng vừa tròn”
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Hình ảnh quen thuộc là chiếc bánh trôi với những đặc điểm cơ bản “trắng, tròn”. Màu trắng chính là màu của bột nếp, qua bàn tay của người làm bánh mới có được thứ bánh vừa tròn vừa trắng, ăn lại mềm mại, nồng đượm. đọc ngay từ đầu đến cuối bài thơ là quá trình làm nên một chiếc bánh trôi nhưng đằng sau chiếc bánh trôi đó lại là số phận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến xưa. Bút pháp nghệ thuật tả thực chính là sự tài tình trong cách tạo nên những vần thơ của nữ sĩ Hồ Xuân Hương.
Câu thơ thứ hai lại là một kinh nghiệm khác của người làm bánh. Đó là cách luộc những chiếc bánh trôi:
Bảy nổi ba chìm với nước non
Câu thơ thứ hai chính là quá trình chiếc bánh trôi được làm chín, hình ảnh “bảy nổi ba chìm” như chính số phận của người phụ nữ, số phận, cuộc đời của họ đến chính họ cũng thể quyết định được. đọc đến đây ta cảm tưởng như chỉ là câu thơ luộc bánh bình thường nhưng đây chính là hình ảnh ẩn dụ cho số phận của những người phụ nữ xã hội xưa. Nó cũng lênh đênh chìm nổi giữa dòng đời đầy rẫy những bất công của xã hội phong kiến hà khắc:
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Mà em vẫn giữ tấm lòng son
“Rắn nát mặc dầu” họ đâu có thể chống lại được những luật lệ hà khắc đó chính vì vậy đành cam chịu “mặc dầu”. Nhưng dù có bị vấy bẩn, bị chà đạp, bị ức hiếp, bị coi thường nhưng những người phụ nữ họ vẫn luôn giữ được tấm lòng son sắc thủy chung của mình “vẫn giữ tấm lòng son”. Giống như cây sen thơm ngát, gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn. Hình ảnh ẩn dụ và nhân hóa đã khắc họa rõ nét và gây ấn tượng mạnh đối với người đọc
Bánh trôi nước là một bài thơ được đánh giá là một trong những bài thơ hay cả về nội dung và nghệ thuật trong số những bài thơ của nữ thi sĩ Hồ Xuân Hương. Nội dung tả thực, giá trị nhân văn sâu sắc, tài năng sử dụng ngôn ngữ tài tình, biện pháp nghệ thuật nhân hóa ẩn dụ lột tả được hiện thực xã hội. Giọng thơ nhẹ nhàng, từ ngữ gần gũi nhưng vô cùng sâu cay
Bài thơ bốn câu, ngôn ngữ bình dị nhưng cũng vô cùng mạnh mẽ, ca ngợi những nét đẹp của người phụ nữ và những phẩm chất của họ trong xã hội xưa. Nghệ thuật tả thực, với hai biện pháp nghệ thuật hoán dụ và ẩn dụ đã khắc họa nên số phận đau khổ của những người phụ nữ trong xã hội phong kiến
Bài làm 2
Nhà thơ Xuân Diệu dường như vô cùng yêu mến và kính phục nữ sĩ Hồ Xuân Hương nên đã đặt cho bà danh hiệu cao quý là “Bà chúa thơ Nôm”. Phải khẳng định chắc chắn một điều là với tài năng sử dụng ngôn ngữ dân tộc đạt tới trình độ tinh tế và điêu luyện, nữ sĩ rất xứng đáng với danh hiệu đó. Chúng ta có thể nhận thấy và chứng minh khi lấy hai bài thơ nổi tiếng tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật độc đáo của Hồ Xuân Hương để chứng minh.
Bài thơ nổi tiếng “Bánh trôi nước” là bài thơ thuộc loại thơ vịnh vật khá phổ biến trong thơ ca trung đại, thường được dùng để gửi gắm một cách kín đáo suy nghĩ hay thái độ, quan điểm của tác giả trước một vấn đề nào đó có tính chất xã hội được nhiều người quan tâm. Bà chúa thơ Nôm- Hồ Xuân Hương đa thật tài tình khi nhìn chiếc bánh trôi nước quen thuộc trong dân gian mà liên tưởng tới thân phận long đong, ba chìm bảy nổi của người phụ nữ trong xã hội phong kiến trọng nam khinh nữ đầy áp bức bất công. Bài thơ “Bánh trôi nước” tuy được làm theo thể thất ngôn tứ tuyệt Đường luật với quy định phải nói là khá chặt chẽ về nghệ thuật và nội dung nhưng ngôn ngữ thơ thì thuần là lời ăn tiếng nói hằng ngày của người lao động.
“Bánh trôi” được biết đến là thứ bánh được làm bằng bột nếp và đường thẻ. Gạo nếp ngâm một đêm cho mềm rồi đem xay thành bột, lọc cho mịn, để thật ráo nước. Bẻ từng mẩu nhỏ cỡ đầu ngón tay cái, nặn cho tròn, giữa đặt một miếng đường thẻ xắt vuông hạt lựu làm nhân. Khi người làm bánh thả bánh vào nồi nước đang sôi để luộc. Khi đun trong nhiệt độ cao chìm nổi vài phần là chín, vớt ra nhúng sơ vào nước nguội rồi xếp vào đĩa, mỗi đĩa khoảng trên dưới một chục cái. Vỏ bánh trôi rất trắng trong, điều này như thể hiện rõ nhân màu nâu đỏ, ăn dẻo, thơm và có vị ngọt đậm đà. Người xưa đã cho rằng bánh trôi chính là thứ bánh tinh khiết, thanh đạm, có thể dùng để cúng lễ.
Hồ Xuân Hương như đã lựa chọn mở đầu bài thơ bằng cách nói quen thuộc trong ca dao:
Thân em vừa trắng lại vừa tròn,
Bảy nổi ba chìm với nước non.
Những câu ca dao mà nói về chủ đề than thân, chủ đề than thân trách phận thường được mở đầu bằng cụm từ mang đậm mặc cảm tự ti của người phụ nữ thường mở đầu bằng những câu: Thân em như hạt mưa sa… Thân em như trái bần trôi… Thân em như miếng cau khô… Trong bài thơ đặc sắc này, Hồ Xuân Hương để nhân vật trữ tình tự giới thiệu bằng lời lẽ khiêm nhường mà ẩn chứa niềm tự hào chính đáng, như câu mở đầu “ Thân em vừa trắng lại vừa tròn”. Câu thơ như đặc tả chiếc bánh trôi tròn trịa, xinh xẻo nhưng đằng sau những chi tiết rất thực ấy, tác giả muốn nói tới thân phận phụ thuộc và vẻ đẹp cùng phẩm giá cao quý của người phụ nữ.Trong thời kì trước, phụ nữ được coi là phái đẹp, là tinh hoa của Tạo hoá. Bởi vậy, nhìn những chiếc bánh trôi nước, ta sẽ nghĩ tới vẻ đẹp trong trắng của những cô gái đương xuân.
Có thể nói giữa những chiếc bánh trôi nước với thân phận của đa số phụ nữ dưới chế độ phong kiến có những nét tương đổng. Người phụ nữ xã hội xưa không chỉ bị ràng buộc bởi những quan niệm luân lí khắt khe, bị tước đoạt quyền sống tự do mà còn bị khinh rẻ và chà đạp lên nhân phẩm. Có thể nói chính thái độ trọng nam khinh nữ đáng nói như “Nhất nam viết hữu, thập nữ viết vô”, hay còn là luật Tam tòng khiến cho họ bất bình, phẫn uất nhưng buộc phải cắn răng cam chịu.
Hình ảnh “Bảy nổi ba chìm” được xem là thành ngữ phổ biến mang nghĩa hàm ngôn, dùng để chỉ những số phận long đong, lận đận, vất vả trăm bề. Thành ngữ này như đã thi sĩ được Hổ Xuân Hương vận dụng vào bài thơ thật tự nhiên và phù hợp, diễn tả chính xác sự suy ngẫm và nỗi ngậm ngùi, chua xót của nữ sĩ trước tình cảnh riêng của bản thân và tình cảnh chung của phụ nữ thời ấy. Ta đọc bài thơ của nữ thi sĩ mà nhơ lại câu nói hay, như lời đúc kết của đại thi hào Nguyễn Du như vẫn đang cắt cứa “Đau đớn thay phận đàn bà, Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung”.
Dường như đã thấu hiểu điều đó nên Hồ Xuân Hương đã dùng những từ ngữ bình dân, nôm na nhưng rất giàu khả năng gợi tả để thể hiện thân phận phụ thuộc ấy:
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn,
Mà em vẫn giữ tấm lòng son.
Không được sống một cuộc sống tự do, tự chủ, người phụ nữ nào có khác chi những chiếc bánh trôi nước kia ngon hay dở là do tay kẻ nặn. May mắn hay rủi ro đây, hạnh phúc hoặc bất hạnh đều không thể tự mình đưa ra quyết định. Nhưng đối với Hồ Xuân Hương không chỉ đơn thuần nói đến chuyện đó mà bà muốn nhấn mạnh tới tấm lòng son, tức là phẩm giá cao quý của người phụ nữ, dù họ phải sống trong hoàn cảnh éo le, trớ trêu tới mức nào. Điều ước muốn lớn lao ấy đặc biệt ở chỗ là nó được nữ sĩ dẫn dắt, khơi gợi từ hình ảnh chiếc bánh trôi nước nhỏ bé và xinh xẻo. Hình ảnh những chiếc bánh trôi lúc chín trắng trong, lộ rõ màu nhân nâu đỏ. Từ thực tế nhìn nhận được ấy mà Hồ Xuân Hương liên tưởng đến tấm lòng son. Và như vậy mà là ý nghĩa ngụ ngôn mà nữ sĩ gửi gắm trong hình tượng thơ đã bộc lộ rõ. Bà như đã muốn khẳng định rằng dù xã hội có nhẫn tâm vùi dập tới đâu, dù cuộc đời có bảy nổi ba chìm đến đâu chăng nữa thì người phụ nữ vẫn giữ trọn vẹn phẩm giá cao quý của mình mãi son sắt. Từ việc xưng hô, cách nói trong bài thơ trước sau vẫn giữ được vẻ khiêm nhường mà chứa đựng một ý chí kiên định biết chừng nào!
Có thể nhận xét về bài thơ “Tự tình II”, về cơ bản Hồ Xuân Hương vẫn giữ phong cách ngôn ngữ nghệ thuật giản dị, tự nhiên giống như bài thơ Bánh trôi nước để thể hiện tâm trạng cô đơn, buồn bã, tủi hờn nhưng vẫn tha thiết yêu đời, yêu cuộc sống của mình.
Câu thứ nhất của bài như đã chỉ thời điểm diễn ra tâm trạng. Đúng lúc đó chính là lúc đêm khuya thanh vắng, lâu lâu lại văng vẳng tiếng trống canh. Việc sử dunjg thành công với nghệ thuật lấy động tả tĩnh ở đây đã tỏ ra đắc dụng. Tiếng trống canh vang lên cứ khắc khoải, cứ bức bối trong màn đêm thăm thẳm, mịt mùng khiến cho sự vắng lặng càng tăng lên gấp bội. Thời gian lúc này mới trôi qua mới chậm chạp làm sao! Chậm chạp, nặng nề nhưng nó vẫn đi. Còn tâm trạng con người trong khung cảnh ấy thì như lại lắng đọng lại và thỉnh thoảng lại như dồn; như thúc, như chồng chất thêm lên khiến cho lòng càng đau đớn, dằn vặt khôn nguôi.
Câu thơ thứ hai thật gợi cho ta nhiều những liên tưởng “Trơ cái hồng nhan với nước non có sự kết hợp tài tình giữa ngôn ngữ dân gian và ngôn ngữ văn chương bác học. Hồng nhan được hiểu là gương mặt đẹp của người con gái, thường được dùng để chỉ phụ nữ nói chung. Nhưng ở đây với thi sĩ Hồ Xuân Hương đã cố tình sự vật hóa nó bằng cách gọi là cái hồng nhan, lại đặt tính từ Trơ lên đầu câu khiến cho vẻ đẹp mà bà mẹ của tạo hóa ưu ái ban cho riêng phái nữ giống như một sự vật vô tri vô giác nào đó. Dường như vẻ đẹp là tinh hoa của trời đất, rất đáng nâng niu, trân trọng. Thế vậy mà dường như nó bẽ bàng Trơ ra trước con mắt lạnh lùng vô cảm của người đời, chứ không phải chỉ là trơ trọi trước cảnh thiên nhiên, non nước luôn dào dạt sức sống, sức yêu. Hồ Xuân Hương đã khéo léo và đặc tả một cách thần tình nỗi đau âm ỉ, nung nấu và thiêu đốt tâm can mình bấy lâu bằng câu thơ giản dị mà có sức lay động, ám ảnh lạ lùng, Đó là tình cảnh và tâm trạng bi đát của nữ sĩ trong thời điểm đặc biệt này. Tưởng chừng như nỗi cô đơn, sầu tủi đến mức đắng cay, chua chát đã biến con người thành gỗ đá.
Nhưng không chỉ phải vậy thôi đâu. Trái tim còn đập nên ý thức vẫn còn, nữ sĩ đành mượn rượu giải sầu, muốn say cho quên hết. Khổ nỗi:
Chén rượu hương đưa say lại tỉnh,
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn.
Hết say lại tỉnh, có nghĩa là đã nhiều lần say và những cơn say nối tiếp nhau. Cố say, cố quên, vậy mà lúc tỉnh rượu thì thấy bao nhiêu dối trá, hững hờ của người đời vẫn còn sờ sờ ra đó và nỗi đau khổ, bẽ bàng của mình cũng cứ còn nguyên. Nỗi cô đơn lại càng tăng lên gấp bội. Ước mong một mảy may bù đắp, một chút tròn đầy mà không sao có được. Giống như hình ảnh vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn, cuộc đời mình cũng đã ngả chiều và chờ đợi cũng đã mỏi mòn mà không biết bao giờ ước nguyện mới thành hiện thực?! Sự lựa chọn từ ngữ của Hồ Xuân Hương quả là đã đạt tới mức tài tình, chuẩn xác nhưng vẫn tự nhiên, dung dị mà chứa chất tầng tầng lớp lớp ý nghĩa, khai thác mãi không vơi cạn..
Mạch suy tư của nữ sĩ bất chợt rẽ sang một hướng khác. Với tính cách vốn mạnh mẽ, bà không thể đắm chìm mãi trong cảm xúc thương thân tủi phận. Cố say để quên nhưng không sao quên được. Tỉnh thì đau khổ nhưng mình vẫn còn được là mình. Trăng khuyết chưa tròn thì không đến nỗi tuyệt vọng. Ngọn lửa niềm tin trong lòng vẫn cháy, nữ sĩ tin vào tình yêu chân thành, tha thiết của mình đối với con người và cuộc đời, tin vào nghị lực của bản thân. Nhìn rộng ra xung quanh, thấy lời dạy của đất trời sâu kín mà rành rành trước mắt, ngụ ở trong từng ngọn rêu, tảng đá. Hình ảnh trong bài thơ không có gì là cao xa, khó hiểu mà vô cùng gần gũi nhưng vẫn chứa đựng ý nghĩa hàm súc và thâm thúy. Rêu nhỏ bé, yếu ớt là thế mà vẫn cố hết sức Xiên ngang mặt đất, vươn lên đầy sức sống. Đá lầm lì là vậy mà Đâm toạc chân mây để khẳng định sự hiện diện của mình. Hồ Xuân Hương tỏ ra rất táo bạo và sáng tạo trong việc đảo ngược cấu trúc thông thường của câu thơ, nhằm thể hiện tới mức cao nhất ý mình muốn nói. Tính ẩn dụ của hình ảnh vì thế mà có khả năng gợi liên tưởng rất mạnh và có ý nghĩa giáo dục sâu sắc. Nó như nhắc nhở, thúc giục nữ sĩ nói riêng và phụ nữ nói chung hãy xiên ngang, đâm toạc tất cả những gì phi lí ràng buộc, vây bủa con người để hướng tới một cuộc sống thật sự tự do, thật sự hạnh phúc.
Tự tình là mình nói với mình, mình tâm sự, bày tỏ nỗi lòng với chính mình, nhưng không phải vì thế mà tính khái quát của bài thơ bị hạn chế. Hồ Xuân Hương đã giãi bày rất chân thực tâm trạng cô đơn, tiếc nuối, xót xa, cay đắng, chán chường nhưng không tuyệt vọng, vẫn âm ỉ, le lói ước mong được chia sẻ, yêu thương:
Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại,
Mảnh tình san sẻ tí con con!
Điệp khúc xuân đi xuân lại lại khẳng định quy luật cua Tạo hóa là không thể đổi thay. Biết thế nhưng với tâm trạng trên thì nữ sĩ lại thấy nó như trêu ngươi khiến mình càng thêm buồn, thêm tủi. Sự trái ngược giữa mùa xuân của thiên nhiên và mùa xuân của đời người làm tăng nỗi ngao ngán sẵn có trong lòng bấy lâu nay. Tuổi xuân qua đi không bao giờ trở lại. Ngẫm nghĩ về mình thì tấm tình xưa dành cho người, dành cho đời rộng rãi, mênh mông là thế, nay sau bao năm không nhận được mảy may bù đắp nên chỉ còn một mảnh. Mảnh tình ấy tiếp tục đem san sẻ thì cũng chỉ được một tí con con. Cách nói dân gian tự nhiên cộng thêm phần sáng tạo của nữ sĩ tài hoa đã cụ thể hóa tình yêu vốn dĩ là một khái niệm trừu tượng, biến nó thành dễ hiểu, dễ đi vào lòng người.
Hai bài thơ trên như đã in hằn, in đậm dấu ấn tính cách và phong cách sáng tác của Hồ Xuân Hương – một kì nữ trong nền thơ ca tiếng Việt. Cùng với sự nghiệp sáng tác độc đáo, cá tính để lại cho đời, Hồ Xuân Hương đã góp phần khẳng định tiếng Việt của dân tộc ta giàu và đẹp.
Bài làm 3
Bánh trôi nước của Hồ Xuân Hương là một bài vịnh độc đáo: vịnh một món ăn dân tộc, dân gian. Thiếu một bàn tay, một tâm hồn phụ nữ dân dã như bà thì có lẽ cái bánh trôi nước chưa đi vào được văn học.
Trước hết, bài thơ vịnh của Hồ Xuân Hương rất tài tình:
Thân em vừa trắng, lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Mà em vẫn giữ tấm lòng son.
Đây là lời tự giới thiệu của bánh: từ hình dáng, cấu tạo và cách chế tạo. Bánh trôi làm bằng bột nếp, nhào nước cho nhuyễn, rồi nặn thành hình tròn như quả táo, bọc lấy nhân bằng đường đen, nước sôi thì bỏ vào luộc, khi chín thì bánh nổi lên. Người nặn bột làm bánh phải khéo tay thì bánh mới đẹp, nếu vụng thì bánh có thể bị rắn hay bị nhão. Nhưng dù thế nào thì bánh vẫn phải có nhân. Thiếu nhân, bánh sẽ rất nhạt nhẽo. Đọc bài thơ, ta thấy hiện lên đúng là bánh trôi nước, không sai một li.
Hình ảnh trong bài thơ là bánh trôi nước. Nhưng bài thơ đâu phải là tác phẩm quảng cáo cho một món ăn dân tộc. Thơ vịnh chỉ thực sự có ý nghĩa khi có sự gửi gắm tình cảm, tư tưởng của nhà thơ. Bài thơ của Hồ Xuân Hương, vì thế, còn là lời tự bộc bạch của một tấm lòng phụ nữ. Ta có thể nói nhà thơ mượn lời cái bánh trôi để nói lên thân phận và tấm lòng người phụ nữ. Bánh trôi là một hình ảnh gợi hứng, một ẩn dụ.
Thân em vừa trắng, lại vừa tròn
Thân trắng vừa tả cái bánh bằng bột trắng, vừa tả tấm thân trắng đẹp, phẩm hạnh trong trắng. Tròn vừa có nghĩa là em được phú cho cái hình dáng tròn, lại vừa có nghĩa là em làm tròn mọi bổn phận của em.
Bảy nổi ba chìm với nước non
Bảy nổi ba chìm là thành ngữ chỉ sự trôi nổi, lênh đênh của số phận giữa cuộc đời. Nước non là sông, biển, núi, non, chỉ hoàn cảnh sống, suy rộng ra là đời, cuộc đời con người.
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Đây là hình ảnh may rủi mà đời người phụ nữ rơi vào. Trong xã hội cũ trọng nam khinh nữ, số phận người phụ nữ đều do người đàn ông định đoạt. Cho nên người con gái trong ca dao cảm nhận:
Thân em như tấm lụa đào
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai?
Thân em như thể cánh bèo
Ngược xuôi, xuôi ngược theo chiều nước trôi
Những câu ca dao thể hiện một ý thức an phận, cam chịu. Cái duy nhất họ làm chủ được là tấm lòng mình:
Mà em vẫn giữ tấm lòng son
Người phụ nữ vẫn giữ niềm thuỷ chung, son sắt, bất biến với mối tình. Một lời nói thể hiện niềm tự hào kín đáo về phẩm chất thuỷ chung của người phụ nữ. Tuy nhiên, cả bài thơ vẫn thấm đượm nỗi cảm thương cho thân phận. Thân trắng, phận tròn mà phải chịu cảnh ba chìm bảy nổi, không làm chủ được mình.
