Bài làm 1
Hình ảnh con cò bao đời nay là hình ảnh được nhắc đến qua bao bài ca dao, quen thuộc gắn bó với người dân Việt Nam. Tuy nhiên, em vẫn luôn ấn tượng với bài thơ Con Cò của Chế Lan Viên. Bằng lối thơ độc đáo ,giàu trí tưởng tượng mà chúng ta nhận ra nhiều ý nghĩa sâu sắc từ bài thơ.
Bài thơ được viết theo thể thơ tự do, nhịp điệu linh hoạt. Nhưng ẩn sau đó lại là một triết lý đáng để chúng ta suy ngẫm. Bài thơ nhắc đến hình ảnh con cò quen thuộc trong ca dao nhưng không khô cứng mà rất mới mẻ và mềm mại. Vì ai cũng đã từng được bà và mẹ hát ru cho nghe mỗi buổi trưa oi ả. Qua bài thơ nhằm ngợi ca tình mẹ cao quý,thiêng liêng cùng với lời ru không thể thiếu được với đời sống tinh thần của người dân Việt Nam.
Bài thơ Con Cò gồm 51 câu chia làm 3 đoạn. Lối viết không theo quy định có câu 2 tiếng,3 tiếng,4 tiếng .Tạo cho người đọc cảm giác không bị dập khuôn rất thoải mái. Khổ 1 bắt đầu bằng 20 dòng thơ với những hình ảnh quen thuộc bình dị như lời ru âm ả của mẹ.
Con còn bế trên tay
Con chưa biết con cò
Nhưng trong lời mẹ ru
Có cánh cò đang bay
“Con cò bay la
Con cò bay lả
Con cò cổng phủ
Con cò Đồng Đăng”
Cò một mình, cò phải kiếm lấy ăn
Con có mẹ, con chơi rồi lại ngủ
“Con cò ăn đêm
Con cò xa tổ
Cò gặp cành mềm
Cò sợ xáo măng…”
Ngủ yên! ngủ yên! Cò ơi, chớ sợ
Cành có mềm, mẹ đã sẵn tay nâng
Trong lời ru của mẹ thấm hơi xuân
Con chưa biết con cò, con vạc
Con chưa biết cành mềm mẹ hát
Sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân.
Đúng là đứa trẻ nào cũng muốn được nằm trọn trong vòng tay của mẹ để nghe mẹ hát ru ôi sao mà ấm áp,dịu ngọt đến thế. Người mẹ luôn nhẹ nhàng đưa hình ảnh Con cò vào những lời ru ấy. Chỉ có 20 dòng thơ thôi mà từ ‘’con cò’’ được nhắc lại nhiều lần .Như ngân thêm lời ru mượt mà, dòng cảm xúc liền mạch hơn . Tác giả nhắc đến những từ ‘’Con cò ăn đêm,’’ cành mềm’’, ‘’xáo măng’’. Con Cò lẻ loi,cô đơn bao nhiêu khó khăn cạm bẫy luôn dình dập. Đây là cách ẩn dụ của tác giả về thân phận của người phụ nữ vất vả khó nhọc nuôi cho cuộc sống. Con còn quá bé để hiểu được nỗi khổ đó của mẹ. Cảm ơn mẹ đã kể cho con biết lời tâm sự đó. Hình thành cho con tình yêu thương quê hương ,đất nước và đặc biệt là yêu mẹ. Để con vững tin hơn dẫu phía trước có biết bao nhiêu là trông gai .Vì con luôn có mẹ bên cạnh. Cảm ơn mẹ vì lời ru đó,cảm ơn mẹ đã yêu thương con.
Ngủ yên! Ngủ yên!
Cò ơi, chớ sợ!
Cành có mềm, mẹ đã sẵn tay nâng!
Trong lời ru của mẹ thấm hơi xuân,
Con chưa biết con cò, con vạc.
Con chưa biết những cành mềm mẹ hát,
Sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân.
Hồi xưa con cò lầm lũi cực nhọc kiếm ăn đông sâu nguy hiểm. Giờ đây con được nằm trong vòng tay mẹ. Dù có biết bao khó khăn ở phía trước con vẫn không sợ hại . Vì có mẹ chở che. Đứa trẻ còn quá bé để hiểu được nhưng bằng lời ru ầm đềm,trao gửi vào đó tình yêu thương trao cho con . Thì đứa bé cũng đón nhận nó bằng trực giác của mình.
Đoạn thơ thứ 1 khép lại bằng câu thơ đầy ý nghĩa ‘’Sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân’’.
Tiếp mạch cảm xúc đó là khổ 2 của bài thơ với những cảm xúc mới, nhắn nhủ mới đó là;
Ngủ yên! Ngủ yên! Ngủ yên!
Cho cò trắng đến làm quen
Cò đứng ở quanh nôi
Rồi cò vào trong tổ
Con ngủ yên thì cò cũng ngủ
Cánh của cò, hai đứa đắp chung đôi.
Mai khôn lớn con theo cò đi học
Cánh trắng cò bay theo gót đôi chân
Lớn lên! Lớn lên! Lớn lên!
Con làm gì?
Con làm thi sĩ!
Cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ
Trước hiên nhà và trong hơi mát câu văn.
Cánh cò ấy không thể thiếu được trong tuổi thơ của mỗi chúng ta . Nó là người bạn đồng hành ‘’ cho cò trắng đến làm quen,cò đứng ở quanh nôi’’. Người bạn ấy luôn bên ta ngay cả trong giấc ngủ ,giấc ngủ ấy sẽ thật bình yên khi có ‘’ hai đứa đắp chung đôi’’. Con cò ấy được tác giả sử dụng nhiều hình ảnh nhân hóa . Bằng lối viết văn giàu trí tưởng tượng,cánh cò từ đồng lúa bay vào câu ca của mẹ rồi vào giấc mơ của con . ‘’Cò vào trong tổ ‘’ như chắp cánh thêm cho ước mơ tương lại.
‘’Mai khôn lớn con theo cò đi học
Cánh trắng cò bay theo gót đôi chân’’
Khi con nhỏ mẹ làm cho con tất cả để con khỏi bỡ ngõ, sợ hãi với thế giới mới. Lớn hơn một chút là mẹ dìu dắt hướng dẫn con như tập đi trên đôi chân của mình,dẫn con đi học . Rồi con dần độc lập hơn khi con lớn lên tình cảm của mẹ lại thể hiện theo cách khác. Mẹ chỉ dõi theo con nhìn theo bước chân con’’ cánh trắng cò bay theo gót đôi chân’’ là thế. Đó tình cảm của mẹ sâu sắc,lại phong phú. Đoạn tiếp theo lột tả rõ nhất khi người mẹ thấy con đã trưởng thành.
‘’Lớn lên! Lớn lên! Lớn lên!
Con làm gì?
Con làm thi sĩ!
Cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ
Trước hiên nhà và trong hơi mát câu văn’’
Dù mai sau con có là ai làm gì. Con vẫn luôn là con của mẹ. Mẹ trở lên là người rất quan trọng trong bước đường đời của con trong sự nghiệp cũng như trong cuộc sống.
Khổ thứ 3 khép lại như một lời tâm sự dạt dào của mẹ dành cho con. Khép lại cả bài với những gì đọng lại còn nguyên vẹn nhất;
Dù được gần con
Dù ở xa con
Lên rừng, xuống bể
Cò sẽ tìm con
Cò mãi yêu con
Con dù lớn, vẫn là con của mẹ
Đi hết đời, lòng mẹ vẫn yêu con.
Người ta nói quả không sai;’’ Con người ta có nhiều nơi để đi,nhưng có một nơi duy nhất để quay về’’ . Và nới ấy chính là nhà nơi đó có mẹ luôn nở nụ cười chờ con khi con thành công hay thât bại . Con có đi đâu, vùng trời nào ‘’ đi hết đời lòng mẹ vẫn theo con’’ .Ôi sao mà da diết thấm thía đến thế .
Bài thơ mở đầu bằng lời ru rồi cũng kết thúc bằng lời ru đó;
À ơi!
Một con cò thôi
Con cò mẹ hát
Cũng là cuộc đời
Vỗ cánh qua nôi
Ngủ đi! Ngủ đi!
Cho cánh cò, cánh vạc
Cho cả sắc trời
Đến hát
Quanh nôi.
Chắc hẳn ai đọc xong bài thơ này đề rưng rưng xúc động về tình cảm thiêng liêng của tình mẫu tử . Rồi chợt nhớ về tuổi thơ nơi đó có câu hát của mẹ,mong một lần được bé lại trong vòng tay ấy’’ A ơi,con ơi con ngủ cho ngoan…’’
Nhà thơ Chế Lan Viên chắc phải yêu thương thấu hiểu người mẹ của mình lắm mới có những cảm xúc chân thật nhất để viết lên bài thơ này. Mọi cảm xúc được gửi tới người đọc nhờ lối làm thơ nhẹ nhàng dạt dào tình cảm của ông. Cảm ơn nhà thơ đã cho mỗi chúng ta có cơ hội được trở về với tuổi thơ trở về với mẹ.
Bài làm 2
Đã từ lâu hình ảnh của con cò là hình ảnh hết sức thân thiết trong những câu thơ, những câu ca dao của bà của mẹ. Khi còn nhỏ, chúng ta ai cũng được nghe những lời hát ru ầu ơ “ con cò mà đi ăn đêm/ đậu phải cảnh mềm lộn cổ xuống ao”. Những câu thơ ấy đã theo chúng ta, nuôi chúng ta khôn lớn thành người. Khi trưởng thành, thì chúng ta lại biết thêm rằng con cò chính là hình ảnh của những người bà, người mẹ luôn giàu đức hi sinh, chăm lo cho đàn con từng miếng ăn giấc ngủ. Và lấy cảm hứng từ hình tượng con cò trong những câu hát của bà của mẹ, nhà thơ Chế Lan Viên đã sáng tác bài thơ “ Con cò”.
Con còn bế trên tay
Con chưa biết con cò
Nhưng trong lời mẹ hát
Có cánh cò đang bay:
“ Con cò bay la
Con cò bay lả
Con cò Cống Phủ
Con cò Đồng Đăng…”
Cò một mình, cò phải kiếm lấy ăn
Con có mẹ, con chơi rồi lại ngủ
Mở đầu bài thơ là những câu hát của mẹ với người con đang bồng trên tay của mình. Bé ngoan vẫn còn nhỏ, không hề biết những gì xảy ra xung quanh mình nhưng mẹ vẫn nói cho bé về con cò qua những câu hát. Bài hát ru như thấm đượm vào lòng người tình cảm thiêng liêng của người mẹ đối với đứa con của mình. Hình ảnh con cò ở trong câu hát là hình ảnh gầy gò, phải một mình đi kiếm ăn. “ Con cò mà đi ăn đêm/ Đậu phải cành mềm lộn xuống ao”. Những con cò luôn phải lặn lội giữa cuộc sống bộn bề, như những người phụ nữ cũng luôn phải hi sinh vì chồng con để lặn lội, mưa sinh cho cuộc sống thêm tốt, cho đứa con có thêm miếng ăn, cho người chồng có thêm manh áo. Tuy chỉ là đứa bé nhưng người mẹ cũng tâm sự với bé tất cả mọi chuyện. Bé luôn được bao bọc và che chở bởi tình cảm của mẹ, của cha. Mẹ cho con có được một cuộc sống tốt đẹp, được hưởng những gì đáng quý nhất. Tình mẫu tử thật đáng quý biết nhường nào!
“ Con cò ăn đêm
…
Sữa mẹ nhiều con ngủ chẳng phân vân”
Bé con bây giờ chỉ cần an giấc trong vòng tay của mẹ, được nhận tất cả những tình cảm và yêu quý của mẹ cha dành cho. Những tình cảm này được thể hiện một cách rất rõ ràng qua từng câu hát. Với giọng hát du dương, hình ảnh của người mẹ hiện lên thật dịu dàng và tràn đầy tình yêu. Ở trong lòng của mẹ, bé chẳng còn phải sợ hãi điều gì bởi đã có mẹ ở bên chăm lo, bảo vệ.
Ngủ yên ngủ yên ngủ yên
Cho cò trắng đến làm quen
…
Con làm gì
Con làm thi sĩ
Qua những câu hát, ta như thấy hình ảnh của người mẹ đang nở nụ cười trên môi để nghĩ về đứa con của mình. Mẹ tưởng tượng ra cảnh khi con của mẹ đi học rồi khi con lớn, con sẽ làm gì. Tình mẹ là thế đấy, lúc nào cũng ở bên con, luôn bên con dù con có đang đi ở phương trời nào chăng nữa.
Dù ở gần con
Dù ở xa con
…
Đến hát quanh nôi
Những câu hát của mẹ đã nói lên một cách rõ ràng tình cảm của người mẹ dành cho con của mình. Hình ảnh con cò trong câu hát cũng chính là đại diện cho tình yêu thương của mẹ. Tình yêu ấy luôn cùng con đi qua bao nhiêu thăng trầm, theo con tới từng bước đi. Khi con còn nhỏ, con cò đi vào trong những giấc mơ vỗ về con, khi con lớn hơn, cánh cò theo con trên mỗi bước chân tới trường rồi khi con trưởng thành, dù ở nơi nào, cò vẫn luôn dõi theo con.
Bài thơ có nhịp nhẹ nhàng, du dương như giọng hát của người mẹ một cách nhẹ nhàng, sâu lắng. Đọc thơ, nhưng ta có cảm giác như đang nghe đâu đây có lời ru của mẹ đang hát “ Ầu… ơ” để rồi như đưa chúng ta trở về với tuổi thơ, với mẹ hiền và gia đình yêu dấu.
Bài làm 3
Ai đó đã từng nói: "Kì quan tuyệt phẩm nhất của tạo hóa là trái tim người mẹ". Từ lâu, đề tài tình mẹ – tình mẫu tử đã trở thành ngọn nguồn cảm hứng, khơi dậy biết bao nhiêu cảm xúc cho các thi nhân viết lên những áng thơ thật hay, thật xúc động lòng người. Nhà thơ Nguyễn Duy trong bài thơ "Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa…" đã từng có lời thơ:
"Ta đi trọn kiếp con người
Cũng không đi hết mấy lời mẹ ru."
Hay Chế Lan Viên cũng đã từng viết:
" Thêm một người trái đất sẽ trật hơn
Nhưng thiếu mẹ, thế giới đầy nước mắt
Đối với con, riêng mẹ là duy nhất
Mẹ từng ngày dõi theo bước chân con."
Và cũng viết về tình mẹ, Chế Lan Viên – một trong những tên tuổi hàng đầu của nền thơ ca Việt Nam thế kỉ XX với thi phẩm "Con cò" (1962) đã thể hiện thật xuất sắc, thật cảm động tình yêu thương con vô bờ và ý nghĩa lời hát ru của mẹ đối với cuộc đời của mỗi con người.
Mở đầu bài thơ là hình ảnh con cò qua lời hát ru của mẹ đến với tuổi ấu thơ của người con. Xuyên suốt toàn bộ tác phẩm, tác giả đã xây dựng lên hình ảnh con cò có ý nghĩa biểu tượng cho tấm lòng người mẹ và ý nghĩa của lời hát ru trong cuộc đời của mỗi con người. Từ lâu, hình ảnh con cò đã đi vào trong những câu thơ ca dao của người Việt Nam mang rất nhiều ý nghĩa biểu tượng khác nhau. Ở đây, tác giả không lấy nguyên văn những câu ca dao về con cò vào lời thơ của mình mà chỉ lấy ý, lấy lấy hình ảnh nhưng lại rất giàu sức gợi cảm. Đầu tiên, nó cho người đọc hướng tới một không gian sống nơi làng quê Việt Nam thật thanh bình, yên ả, với những cánh đồng quê rộng lớn, mênh mông:
Con cò bay la
Con cò bay lả
Con cò cổng phủ,
Con cò Đồng Đăng…
Câu thơ được nhà thơ lấy ý từ câu ca dao xưa:
Con cò bay lả bay la
Bay từ cổng phủ bay ra cánh đồng
Con cò bay lả bay la
Bay từ của phủ bay về Đồng Đăng.
Còn hình ảnh "Con cò ăn đêm, con cò xa tổ, cò gặp cành mền, cò sợ xáo măng…" lại biểu tượng cho những người nông dân, những người phụ nữ, những người mẹ vất vả nhọc nhằn, lặn lội kiếm sống nhưng rất giàu đức hi sinh, phẩm giá cao quí. Câu thơ khiến người đọc liên tưởng tới những câu ca dao xưa về hình ảnh cánh cò vất vả, lam lũ, cơ cực:
Con cò mà đi ăn đêm
Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống áo
Ông ơi ông vớt tôi nao
Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng
Có xáo thì xáo nước trong
Đừng xáo nước đục đau lòng cò con…
Hay:
"Con cò lặn lội bờ sông
Gánh gạo nuôi chồng tiếng khóc nỉ non."
"Cái cò đi đón cơn mưa
Tối tăm mù mịt ai đưa cò về…"
Trong bài thơ, qua lời ru của người mẹ, hình ảnh con cò đã đến với tâm hồn trẻ thơ một cách vô thức. Nhưng qua những lời ru ngọt ngào, thiết tha ấy của người mẹ, điệu hồn dân tộc, lối sống ông cha dần thấm sâu vào tâm hồn ngây thơ, non nớt của những đứa trẻ, dần hình thành trong em ý thức về nguồn cội, về tình yêu quê hương, đất nước. Đây chính là khởi đầu của con đường đi vào thế giới tâm hồn của mỗi người. Đứa trẻ chưa hiểu và cũng chưa cần hiểu ý nghĩa của những lời ru ấy và chúng chỉ cần vỗ về trong những âm điệu ngọt ngào, dịu dàng của lời ru để đón nhận bằng trực giác, vô thức tình yêu và sự chở che của người mẹ hiền:
Con chưa biết con cò, con vạc
Con chưa biết những cành mềm mẹ hát,
Sữa mẹ nhiều con ngủ chẳng phân vân….
Để làm nổi bật lên tình cảm mẫu tử thiêng liêng, bền chặt, Chế Lan Viên đã sử dụng nghệ thuật đối lập tương phản giữa cánh cò và người con:
Cò một mình cò phải kiếm lấy ăn
Con có mẹ, con chơi rồi lại ngủ.
"Cò" thì một mình, cô đơn, quanh năm suốt tháng, không kể ngày nắng hay ngày mưa, trời sáng hay trời tối, mùa đông hay mùa hạ chỉ lẻ bóng một mình "kiếm lấy ăn". Ngược lại, người con thì dưới bàn tay chăm sóc chu đáo của người mẹ, bằng tình yêu thương con một cách lặng thầm, mẹ luôn bên cạnh con nên người con vô tư "chơi rồi lại ngủ". Qua đó, người đọc mới thấy hết được tình mẹ dành cho con thật bao la, rộng lớn biết nhường nào!.
Thậm chí, một tay bồng ẵm con, một tay vuốt ve, vỗ về con rồi mà người mẹ vẫn còn lo sợ người con sẽ hoảng hốt khi bắt gặp cánh cò bị nạn trong giấc mơ qua lời ru của mẹ về cò:
Ngủ yên! Ngủ yên! Cò ơi, chớ sợ!
Cành có mềm, mẹ đã sẵn tay nâng!
Cách ngắt nhịp 2/2/2/2 đều đặn, kết hợp với điệp từ "ngủ yên" được nhắc lại hai lần và các dấu chấm cảm liên tiếp xuất hiện, làm cho nhịp thơ trở nên ngọt ngào, nhẹ nhàng, thiết tha, rất phù hợp với lời hát ru con của người mẹ: vỗ về, ầu ơ, chăm chút…. Đồng thời, giúp cho người con có thể yên tâm, ngủ ngon trong giấc mơ đẹp.
Tóm lại, với cách sử dụng sáng tạo những câu ca dao về hình ảnh con cò trong lời ru của mẹ, nhà thơ đã diễn tả thật thấm thía, cảm động về tình yêu thương, sự chở che, nâng niu của người mẹ ru con.
Theo những lời ru của mẹ, cánh cò dần phát triển mạnh mẽ, vỗ cánh bay từ lời ru ra với cuộc đời làm quen với đứa con bé bỏng và trở thành người bạn đồng hành nâng đỡ người con trên mỗi chặng đường đời hết sức thân thiết, gắn bó, gần gũi (đoạn II). Khi còn ở trong nôi: "Con ngủ yên thì cò cũng ngủ/Cánh của cò hai đứa đáp chung đôi". Khi đến tuổi tới trường: "Mai khôn lớn con theo cò đi học / Cánh trắng cò bay theo gót đôi chân".Khi trưởng thành: "Cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ / Trước hiên nhà / Và trong hơi mát câu văn…". Như vậy, con cò đã gợi ý nghĩa biểu tượng cho lòng mẹ, về sự dìu dắt, nâng đỡ đầy dịu dàng và bền bỉ của người mẹ.Tình yêu và lời ru của mẹ đã nuôi dưỡng đứa con lớn lên, trưởng thành, đã chấp cánh ước mơ cho con, là nguồn sinh dưỡng không vơi cạn cho con.
Giọng thơ tâm tình, thủ thỉ tha thiết đưa nỗi của người mẹ hiền đã chuyển sang giọng triết lí, chiêm nghiệm sâu sắc. Đến đoạn ba, hình ảnh con cò được nhấn mạnh với ý nghĩa biểu tượng cho tấm lòng người mẹ lúc nào cũng bên con đến suốt cả cuộc đời:
Dù ở gần con
Dù ở xa con
Lên rừng xuống bể
Cò sẽ tìm con
Cò mãi yêu con
Nghệ thuật điệp từ, điệp cấu trúc, kết hợp nghệ thuật tương phản (gần – xa, rừng – bể) có tác dụng diễn tả tình cảm yêu thương con thật bao la, rộng lớn của tình mẹ. Bất chấp mõi khoảng cách thời gian và không gian, bất chấp mợi khó khăn và trắc trở, lòng mẹ mãi dõi theo con, đi theo con suốt cả cuộc đời.
Nhận ra được tấm lòng đó của mẹ dành cho con, Chế Lan Viên đã khái quát thành một qui luật tâm lí tình cảm có ý nghĩa lớn lao, cao cả và thiêng liêng về tình mẹ:
Con dù lớn vẫn là con của mẹ
Đi hết đời lòng mẹ mãi theo con
Kết cấu "dù… vẫn", và điệp lại chữ "vẫn", nhà thơ đã khẳng định tình mẫu tử thật thiêng liêng, bền chặt. Dù con đã lớn khôn, trưởng thành, mẹ đã già cả hoặc không còn trên cõi đời này nữa thì lòng mẹ vẫn mãi dõi theo con. Ta bắt gặp kiểu tư duy thơ mang đậm tính triết lí rất quen thuộc trong thơ Chế Lan Viên. Và người đọc cũng nhận ra bài học có ý nghĩa thiêng liêng, trở thành qui luật tình cảm của con người: có gì cao hơn núi, có gì sâu hơn biển và có gì bao la bằng tình mẹ yêu thương con.
Phần cuối bài thơ, trở lại với âm hưởng lời ru ngọt ngào, đều đặn, tác giả đã đúc kết ý nghĩa về hình tượng con cò:
Một con cò thôi
Con cò mẹ hát
Cũng là cuộc đời
Vỗ cánh qua nôi
Ngủ đi! Ngủ đi!
Cho cánh cò cánh vạc
Cho cả sắc trời
Đến hát
Quanh nôi.
Chỉ cần một con cò thôi cũng đã đủ chất chứa biết bao nhiêu tâm tình, ước vọng của mẹ dành cho con. Lời ru chính là lòng mẹ đã nuôi dưỡng tâm hồn đứa con thêm trưởng thành. Và con cò, lời ru, lòng mẹ chính là cuộc đời, là tâm hồn đất nước dân tộc hòa quyện giúp cho con khôn lớn thành người. Từ đó, ta mới thấm thía hết được câu thơ của Nguyễn Duy về lòng mẹ bao la:
Ta đi trọn kiếp con người
Cũng không đi hết những lời mẹ ru.
"Bài "Con cò" mang âm điệu đồng dao, nhịp thơ và giọng thơ thấm vào hồn ca dao, dân ca một cách đằm thắm, nhẹ nhàng. 51 câu thơ tự do, câu ngắn nhất hai chữ, câu dài nhất tám chữ, đan xen, kết chuỗi thành lời ru ngân nga, ngọt ngào, biểu hiện tình thương và ước mơ của người mẹ hiền đối với con thơ". (Nhiều tác giả, Bình giảng văn 9, NXB Tổng hợp TP.Hồ Chí Minh)
