Gợi ý dàn bài:
1. Mở Bài
Giới thiệu tác giả:Y Phương là nhà thơ người dân tộcTày, sinh ra và lớn lên ở Trùng Khánh – Cao Bằng, ông một nhà thơ chiến sĩ. Thơ ông cuốn hút người đọc bằng vẻ đẹp vừa chất phác, mộc mạc, vừa mạnh mẽ, trong sáng. Ngôn ngữ và hình ảnh thơ của ông in đậm dấu ấn tưduy hồn nhiên và lối nói rất giàu hình ảnh của người miền núi.
Giới thiệu bài thơ: "Nói với con"ra đời vào năm 1980, in trong tập “Thơ Việt Nam 1945 – 1975"khi đời sống tinh thần và vật chất của nhân dân cả nước nói chung và đổng bào các dân tộc thiểu số nói riêng còn vô cùng khó khăn, thiếu thốn. Từ hiện thực ấy, Y Phương viết bài thơ này để bày tỏ tình yêu quê hương và niềm tự hào về sức sống mạnh mẽ, bền bỉ của dân tộc mình; để tâm sự với chính mình và nhắc nhở con cái sau này.
Giới thiệu đoạn trích:Đoạn trích là khổ một của bài, là lời tâm sự, dặn dò của cha với con con về cội nguồn sinh thành và nuôi dưỡng con.
2. Thân Bài
a) Lời người cha dặn con
Cội nguồn sinh thành, nuôi dưỡng con trước hết là gia đình;
Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười.
+ Những hình ảnh thơgiàu giá trị tạo hình: “chân phải/chân trái/một bước/hai bước" đảkhắc họa những bước chân trẻ thơ chập chững, non nớt. Đó là hình ảnh của con với những bước đi đầu tiên trong cuộc đời.
+ Thủ pháp liệt kê "tiếng nói/cười", "tới cha/mẹ"gợi hình ảnh em bé đang tuổi tập nói, tập đi và không khí gia đình ấm áp, yêu thương. Qua đó, ta cũng cảm nhận được ánh mắt dõi theo, khích lệ và vòng tay đón đợi, sẵn sàng nâng đỡ con của người cha, người mẹ.
=? Bằng những lời lẽ giản dị, người cha nói với con: gia đình chính là cội nguổn tinh thẩn, nuôi dưỡng con, là cái nôi cho con những yêu thương, ấm áp đầu đời.
Đoạn thơ còn mang ý nghĩa khái quát: Con phải học nói, học đi, để khôn lớn trưởng thành. Trên hành trình ấy, sự vững vàng "một bước/hai bước",sự hiểu biết "tiếng nói/tiếng cười"đêucó được do công sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ. Vì thế, con không được phép quên công lao của mẹ cha.
– Cội nguồn sinh thành, nuôi dưỡng con còn là quê hương:
Người đồng mình yêu lám con ơi
…Con đường cho những tấm lòng
+ "Người đồng mình"với cuộc sống lao động, nếp sinh hoạt hàng ngày và không gian sống (cánh rừng, con đường về nhà, về bản) đã mang đến tình yêu quê hương xứ sở.
+ Hình ảnh giàu sức gợi "đan lờcài nan hoa"vùa tả thực công cụ lao động được trang trí đẹp đẽ, vừa gợi đôi bàn tay cần cù, khéo léo, tài hoa và óc sáng tạo của con người. "Vách nhà ken câu hát" tảthực sinh hoạt văn hóa của người đồng mình, tả cảnh hát cho nhau nghe tràn đêm, suốt sáng khiến vách nhà như được ken dày những câu hát say sưa, tinh tế; gợi tâm hồn tinh tế, phong phú, tràn đầy lạc quan của người đồng mình.
+Thủ pháp nhân hóa: "rừng cho hoa"là vẻ đẹp của thiên nhiên, cũng là niềm vui, hạnh phúc mà quê hương ban tặng, qua đó ngợi ca sựgiàu cóvà hào phóng của thiên nhiên quê hương. "Con đường cho những tấm lòng"gợi đượctình cảm gắn bó, keo sơn thắm thiết của người đồng mình với căn nhà, với làng bản; gợi những bàn chân, những tấm lòng trở về với quê hương, xứ sở.
=> Cùngvới gia đình, truyền thống văn hóa, nghĩa tình quê hương đã nuôi dưỡng con khôn lớn, trưởng thành.
– Con còn lớn khôn từ những kỉ niệm êm đềm, hạnh phúc nhất của cha mẹ:
Cha mẹ mãi nhớ về ngày cưới
Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời
+ "Ngày cưới"-“ngày đẹp nhất":vì cha mẹ không chỉ tìm thấy nhau mà còn gắn bó khăng khít; là ngày minh chứng cho tình yêu, hạnh phúc; là hình ảnh của một gia đình đầm ấp, yêu thương.
+ Từ đó, con được sinh ra, lớn lên trong những điều kì diệu nhất, đẹp đẽ nhất trong đời. Con là quả ngọt của tình yêu của cha mẹ, là hạnh phúc của gia đình. Hai chữ "Thương lắm" bày tỏ sự đồng cảm sâu sắc của người cha với cuộc sống nhiều vất vả, gian khó của họ.
b) Nghệ thuật
-Từ ngữ, hình ảnh giản dị, giàu sức gợi, in đậm lối tưduy trong sáng, hồn nhiên, sinh động của người miền núi.
– Giọng điệu khi ân cần, tha thiết, dễ đi sâu và làm lay động lòng người.
3. Kết Bài
Đoạn thơ nói riêng và bài “Nói với con"nói chung thể hiện tình yêu thương sâu nặng mà người cha dành cho con. Cha chăm nom con từng bước đi, nâng niu con từng tiếng cười, giọng nói và dạy dỗ con biết vững bước trên đường đời, biết sống sao cho xứng đáng với gia đình, quê hương.
– Bộc lộ tình yêu quê hương xứ sở và niềm tự hào về người đồng mình của tác giả.
